Polska 5 grudnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Polska Agencja Telegraficzna została podporządkowana Prezydium Rady Ministrów; dodatkowy mecz o MP - Cracovia pokonała Wisłę Kraków 3:1; Józef Światło zwrócił się do władz amerykańskich o azyl polityczny; prymas Stefan Wyszyński otrzymał odpowiedź na list do biskupów niemieckich; list 59 intelektualistów do władz PRL; Oddano do użytku Dworzec Centralny; nadawanie programu rozpoczęła stacja telewizyjna Polsat. Urodzili się m.in. Zbigniew Oleśnicki, Józef Piłsudski, Władysław Szpilman, Stanisław Dygat, Hilary Koprowski, Anna Świderkówna, Barbara Krafftówna, Stanisław Bareja, Krystian Zimerman. Zmarli natomiast: Władysław Reymont, Julian Grobelny, Teodor Parnicki, Violetta Villas i Włodzimierz Strzemiński.

1389 - W Siennie na Mazowszu urodził się Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, kardynał, doradca na dworach królewskich Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka.

1480 - Założono klasztor bernardynów w Bydgoszczy.

1830 - Powstanie Listopadowe: gen. Józef Chłopicki ogłosił objęcie władzy dyktatorskiej.

1836 - W Żołudku na Białorusi urodził się Walery Wróblewski, jeden z dowódców powstania styczniowego, związany z „czerwonymi”; działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej; generał Komuny Paryskiej; członek władz I Międzynarodówki; od 1895 r. w PPS.

1867 - W Zułowie na Wileńszczyźnie urodził się Józef Piłsudski, mąż stanu, współtwórca niepodległej Polski; członek PPS od 1893 r., jeden z przywódców PPS Frakcji Rewolucyjnej; współzałożyciel i komendant główny Związku Walki Czynnej; komendant główny Związku Strzeleckiego; dowódca I Brygady Legionów Polskich (1914-1916), inicjator utworzenia Polskiej Organizacji Wojskowej; członek Tymczasowej Rady Stanu (1917); po odzyskaniu niepodległości Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz (1918-1922), marszałek Polski; w 1926 r. dokonał zamachu stanu, w wyniku którego przejął władzę w państwie; dwukrotny premier (1926-1928 i 1930), Generalny Inspektor Sił Zbrojnych i minister spraw wojskowych w latach 1926-1935; Odznaczony m.in.: Orderami Virtuti Military klasy I, II, IV i V, Orderem Orła Białego, Krzyżem Niepodległości z Mieczami i Orderem Odrodzenia Polski. Zmarł 12 maja 1935 r. w Belwederze. Serce Piłsudskiego zostało złożone w grobie jego matki na cmentarzu Na Rossie w Wilnie.

1906 -  Siostra Feliksa Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów, została ekskomunikowana przez papieża Piusa X.

1911 - W Sosnowcu urodził się Władysław Szpilman, kompozytor, pianista; jego losy w okupowanej przez Niemców Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu „Pianista” w reżyserii Romana Polańskiego.

1914 - W Warszawie urodził się Stanisław Dygat, pisarz, autor powieści „Jezioro Bodeńskie”, „Disneyland”, „Dworzec w Monachium”.

1916 - W Warszawie urodził się Hilary Koprowski, biolog, wirusolog, profesor Thomas Jefferson University, twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, który powoduje chorobę Heinego-Medina.

1918 - Polska Agencja Telegraficzna została podporządkowana Prezydium Rady Ministrów jako „urzędowa agencja prasowo-informacyjna” Rzeczypospolitej Polskiej.

1925 - W Warszawie urodziła się Anna Świderkówna, papirolog, znawczyni kultury antycznej, w tym pism Starego i Nowego Testamentu.

1925 - W Warszawie zmarł Władysław Reymont, pisarz, autor powieści „Chłopi” i „Ziemia Obiecana”; laureat Nagrody Nobla w 1924 r.

1928 - W Warszawie urodziła się Barbara Krafftówna, aktorka, niezapomniana Felicja z filmu „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa, Honorata z serialu „Czterej pancerni i pies”, wykonawczyni wielu kabaretowych piosenek, w tym „Przeklnę cię” w Kabarecie Starszych Panów.

1929 - W Warszawie urodził się Stanisław Bareja, reżyser filmowy, autor komedii „Miś”, „Co mi zrobisz jak mnie złapiesz”, „Poszukiwany, poszukiwana” oraz serialu „Alternatywy 4”.

1930 - Walery Sławek po raz drugi został premierem RP.

1944 - W Mińsku Mazowieckim zmarł Julian Grobelny, działacz PPS; w latach 1943-1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

1946 - W Katowicach urodził się Tadeusz Sławek, filozof, poeta, tłumacz, eseista, znawca historii literatury angielskiej i amerykańskiej, związany z Uniwersytetem Śląskim.

1946 - W Chrzanowie urodził się Mikołaj Grabowski, aktor, reżyser teatralny, pedagog, dyrektor teatrów, m.in. Starego Teatru w Krakowie (2002-2012).

1948 - W dodatkowym meczu o mistrzostwo Polski w piłce nożnej Cracovia pokonała Wisłę Kraków 3:1.

1953 - Płk Józef Światło, wicedyrektor X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, po przejściu na teren Berlina Zachodniego zwrócił się do władz amerykańskich o azyl polityczny.

1954 - Odbyły się wybory do Rad Narodowych.

1956 - W Zabrzu urodził się Krystian Zimerman, wybitny pianista, zwycięzca IX Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (1975).

1961 - Premiera filmu „Zaduszki” w reżyserii Tadeusza Konwickiego.

1965 - Na ręce prymasa Stefana Wyszyńskiego nadszedł list biskupów niemieckich, będący odpowiedzią na orędzie biskupów polskich z 18 listopada 1965 r.

1967 - W telewizyjnej audycji Po szóstej zadebiutowała Grupa Skifflowa No To Co.

1975 - 59 intelektualistów skierowało do władz PRL list zawierający protest przeciwko projektowanym zmianom w Konstytucji. Jego sygnatariusze domagali się m.in. zagwarantowania w konstytucji wolności sumienia i praktyk religijnych, wolności pracy i niezależnych związków zawodowych, prawa do strajku, respektowania wolności słowa, nauki i zniesienia cenzury prewencyjnej.

1975 - Oddano do użytku Dworzec Centralny w Warszawie.

1980 - W Moskwie odbyła się narada przywódców państw Układu Warszawskiego na temat sytuacji panującej w Polsce. Większość z obecnych oceniła ją jako kontrrewolucyjne zagrożenie. Decyzja o podjęciu interwencji militarnej jednak nie zapadła.

1982 - Ukazał się pierwszy numer tygodnika Wprost. 

1986 - Premiera filmu animowanego Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie w reżyserii Stanisława Dulza.

1988 - W Warszawie zmarł Teodor Parnicki, pisarz, autor powieści historycznych.

1991 - Sejm przyjął dymisję rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego.

1992 - Nadawanie programu rozpoczęła stacja telewizyjna Polsat, pierwsza ogólnopolska telewizja prywatna.

1999 - Uruchomiono platformę telewizyjną Cyfrowy Polsat.

2001 - Wyższa Szkoła Morska w Gdyni została przekształcona w Akademię Morską.

2005 - Przestały obowiązywać międzystrefowe numery kierunkowe.

2011 - W Lewinie Kłodzkim zmarła Violetta Villas, właściwie Czesława Cieślak, piosenkarka, wykonawczyni przebojów „Do ciebie, mamo”, „Nie ma miłości bez zazdrości”, „Przyjdzie na to czas”, „Szczęście” i „Oczi cziornyje”.

2017 – zmarł Włodzimierz Strzemiński, członek Solidarności Walczącej, dyrektor Akademii Telewizyjnej. W latach 1979-1981 współpracownik i kolporter „Biuletynu Dolnośląskiego”,  współtwórca i wydawca podziemnego pisma  „Nasza Prawda” (1982-1983),  w latach 80., podczas wielokrotnych wyjazdów zagranicznych utrzymywał w imieniu SW kontakty z emigracją polską i ukraińską, w l. 1983-1984 współzałożyciel przedstawicielstwa SW w Szwajcarii,  w skrytkach międzynarodowych pociągów systematycznie przekazywał do Niemiec diapozytywy i mikrofilmy wydawnictw SW. Jego informacje od przebywającego w RFN b. oficera kontrwywiadu SB Wiesława Jurkiewicza wykorzystywano w działalności kontrwywiadowczej SW.

Źródło: PAP