Polska 3 stycznia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Rosja i Austria zawarły traktat sankcjonujący trzeci rozbiór Polski; został zamordowany biskup warmiński Andrzej Stanisław von Hatten (Hattyński); uchwała KRN o nacjonalizacji; zniesiono, wprowadzoną rok wcześniej, reglamentację żywności; powołano do życia zespół „Czerwone Gitary”; premiera serialu „Droga”; w klinice w Rijadzie przeprowadzono operację rozdzielenia polskich bliźniaczek syjamskich. Urodzili się m. in. Józef Paszkowski, Pola Negri, Roman Brandstaetter, Jan Baszkiewicz, Zygmunt Konieczny, Joanna Papuzińska, Bernard Blaut, Seweryn Krajewski, Andrzej Ramlau. Zmarli natomiast: Andrzej Stanisław von Hatten, Filipina Płaskowicka, Zygmunt Janiszewski, Ferdynand Ossendowski, Józef Kohut, Tadeusz Pełczyński oraz Jan Zumbach.

1661 - W Krakowie ukazał się pierwszy numer „Merkuriusza Polskiego Ordynaryjnego”, najstarszej periodycznej gazety w języku polskim.

1795 - W Petersburgu Rosja i Austria zawarły traktat sankcjonujący trzeci rozbiór Polski; 24 października 1795 r. do traktatu przystąpiły Prusy.

1817 - W Warszawie urodził się Józef Paszkowski, poeta, jeden z najwybitniejszych polskich tłumaczy dramatów Williama Szekspira.

1831 - Urodził się Gustaw Adolf Gebethner, księgarz i wydawca, współzałożyciel wydawnictwa „Gebethner i Wolff”.

1841 - We Fromborku został zamordowany biskup warmiński Andrzej Stanisław von Hatten (Hattyński). Zabójcą okazał się szaleniec, mieszkaniec Fromborka – czeladnik krawiecki Rudolf Kühnapfel, którego skazano na publiczne łamanie kołem. Biskup von Hatten urodził się w 1763 roku w Lemitach (Kalkstein) k. Ornety. Andrzej Stanisław von Hatten teologię studiował u księży misjonarzy w Warszawie, później w gimnazjum w Braniewie. 26 kwietnia 1837 wybrany został przez kapitułę na biskupa warmińskiego. Znał języki: niemiecki, polski, włoski, francuski i łaciński. Doskonale mówił po polsku. Sympatyzował z Polakami. Wprowadził nauczanie języka polskiego w Liceum Hosianum w Braniewie. Pochowany został w katedrze fromborskiej.

1863 - Komitet Centralny Narodowy podjął decyzję o wybuchu powstania styczniowego z chwilą ogłoszenia branki.

1870 - W Drohobyczu urodził się Herman Lieberman, członek Rady Naczelnej PPS w latach 1920-1939, poseł na Sejm (1919-1933), działacz Centrolewu, skazany w procesie brzeskim; od 1939 r. wiceprezes Rady Narodowej RP na uchodźstwie.

1870 - W Łopienniku urodziła się Marcjanna Fornalska (z domu Starzyńska), działaczka ruchu robotniczego, członkini SDKPiL, KPP, PPR i PZPR, matka Małgorzaty Fornalskiej.

1871 - W Krakowie zamordowany został Ludwik Zejszner, geolog, kartograf, działacz polityczny, etnograf.

1881 - W Krasnojarsku (Rosja) zmarła Filipina Płaskowicka, działaczka społeczna, nauczycielka, organizatorka kółek socjalistycznych i pierwszego na ziemiach polskich Koła Gospodyń Wiejskich (1877), więzień X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej, zmarła w drodze na zesłanie.

1891 - W Berlinie ukazał się pierwszy numer „Gazety Robotniczej”, pisma polskich socjalistów.

1897 - W Lipnie na Ziemi Dobrzyńskiej urodziła się Pola Negri, właściwie Barbara Apolonia Chałupiec, aktorka, wielka gwiazda kina niemego, jedyna Polka, która na stałe zapisała się w historii Hollywood.

1898 - Ukazało się pierwsze wydanie „Gońca Łódzkiego”.

1906 - W Tarnowie urodził się Roman Brandstaetter, pisarz, poeta, dramaturg, publicysta, tłumacz.

1920 - We Lwowie zmarł Zygmunt Janiszewski - matematyk, jeden z przedstawicieli warszawskiej szkoły matematycznej, do której należał m.in. Alfred Tarski. Pomysłodawca i współzałożyciel pisma „Fundamenta Mathematicae”.

1920 - Polsko-łotewska grupa operacyjna, dowodzona przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, rozpoczęła uderzenie na Dyneburg, wypierając z niego bolszewików.

1922 - W Warszawie urodził się Witold Kałuski, aktor, śpiewak.

1926 - W Katowicach odbyła się konsekracja pierwszego biskupa katowickiego Augusta Hlonda, późniejszego arcybiskupa metropolity gnieźnieńskiego i warszawskiego oraz prymasa Polski.

1930 - W Warszawie urodził się Jan Baszkiewicz, historyk idei, politolog, znawca dziejów Francji.

1937 - W Krakowie urodził się Zygmunt Konieczny, kompozytor, aranżer, pianista, związany z „Piwnicą pod Baranami”.

1939 - W Warszawie urodziła się Joanna Papuzińska, pisarka, krytyczka literacka, autorka wielu książek dla dzieci.

1940 - W Otmęcie (obecnie część Krapkowic) urodził się Bernard Blaut, piłkarz, trener piłkarski.

1944 - W Magdeburgu-Sohlen (Niemcy) urodził Henryk Dederko, reżyser filmowy, twórca filmów dokumentalnych.

1944 - W nocy z 3 na 4 stycznia wojska 1 Frontu Ukraińskiego przekroczyły w okolicach Sarn na Wołyniu granicę II Rzeczypospolitej.

1944 - W okolicach Rijeki w walkach z partyzantami zginął SS-Hauptsturmfuehrer Franz Reichleitner, nazistowski zbrodniarz, komendant obozu zagłady w Sobiborze od września 1942 r. do jego likwidacji w październiku 1943 r.

1945 - W Milanówku zmarł Ferdynand Ossendowski, pisarz, podróżnik działacz polityczny.

1945 - Uchwała Krajowej Rady Narodowej potwierdzająca stołeczność Warszawy. KRN podjęła także decyzję o odbudowie Warszawy.

1946 - Uchwalona została przez KRN ustawa o nacjonalizacji - przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej.

1947 - W Nowej Soli w woj. lubuskim urodził się Seweryn Krajewski, piosenkarz, kompozytor, gitarzysta, członek zespołu „Czerwone Gitary”.

1947 - W Starym Sączu urodził się Adam Myjak, rzeźbiarz, prof. Akademii sztuk Pięknych w Warszawie.

1947 - W Szczytnikach pod Brześciem urodził się Andrzej Ramlau, operator filmowy autor zdjęć do filmów „Lalka” (1968), „Nie ma mocnych” (1974) i serialu „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy” (1979-81).

1950 - Wyższa Szkoła Filmowa w Łodzi została przekształcona w Państwową Wyższą Szkołę Filmową.

1953 - Zniesiono, wprowadzoną rok wcześniej, reglamentację żywności, podwyższając jednocześnie ceny wielu artykułów.

1957 - Z połączenia Rewolucyjnego Związku Młodzieży i Związku Młodzieży Robotniczej, organizacji założonych w czasie rozpadu ZMP w okresie Października 1956 r., powstał Związek Młodzieży Socjalistycznej (ZMS).

1964 - Premiera filmu „Gdzie jest generał” w reżyserii Tadeusza Chmielewskiego.

1965 - W gdańskiej kawiarni „Crystal” powołano do życia zespół Czerwone Gitary.

1970 - W Krakowie zmarł Józef Kohut, piłkarz, wieloletni gracz Wisły Kraków, dwukrotny mistrz Polski, 11-krotny reprezentant kraju.

1975 - Premiera serialu „Droga” w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

1975 - W Warszawie zmarła Zofia Lindorffówna, aktorka teatralna.

1985 - W Londynie zmarł gen. Tadeusz Pełczyński, szef Oddziału II Sztabu Głównego WP (1935-1938); w latach 1941-1944 szef sztabu KG ZWZ-AK; od 1943 r. zastępca dowódcy AK.

1986 - W Paryżu zmarł ppłk Jan Zumbach, pilot, as myśliwski, dowódca słynnego Dywizjonu 303.

1993 - Pierwszy finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

1998 - Premiera serialu telewizyjnego „Złotopolscy”.

2005 - W klinice w saudyjskim Rijadzie przeprowadzono operację rozdzielenia polskich bliźniaczek syjamskich z Janikowa.

2010 – W Bitburgu w Niemczech zmarł Tomasz Niewodniczański, fizyk jądrowy, przedsiębiorca, kolekcjoner dawnych map, starodruków i archiwaliów historycznych. Jego kolekcja kartograficzna liczyła około 2300 map i widoków polskich miast. Po jego śmierci kolekcja została przekazana w wieczny depozyt Zamkowi Królewskiemu w Warszawie.

Źródło: PAP