Polska 28 grudnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Polska została członkiem UNICEF; Sąd Wojskowy uchylił wyrok w sprawie biskupa Czesława Kaczmarka; utworzono Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi – KGHM; zakończył się najdłuższy w czasie stanu wojennego strajk w kopalni węgla „Piast” w Bieruniu; Sejm przyjął dziesięć ustaw dotyczących tzw. planu Balcerowicza. Urodzili się m. in. Szymon Askenazy, Eugeniusz Bodo, Gerard Labuda, Jerzy Krasuski, Orest Lenczyk, Katarzyna Adamik. Zmarli natomiast: Maryla Wereszczakówna, Henryk Rodakowski, Stanisław Estreicher, Wacław Makowski, Wincenty Lustosławski, Kazimierz Świtalski, Zdzisław Stroński oraz Władysław Nehrebecki.

1233 - Prawa miejskie otrzymały Toruń i Chełmno; prawo lokacyjne wystawił mistrz Zakonu Krzyżackiego Hermann von Salza.

1832 - Z inicjatywy przebywających na emigracji Joachima Lelewela i Józefa Zaliwskiego powstał komitet Zemsta Ludu. Jego celem było przygotowanie i wywołanie kolejnego powstania na ziemiach polskich.

1856 - W Stanach Zjednoczonych urodził się Thomas Woodrow Wilson – prezydent USA w latach 1913-1921; w orędziu do Kongresu z 8 stycznia 1918 r. przedstawił program pokojowy, znany jako 14 punktów Wilsona; 13. punkt dotyczył kwestii powstania niepodległej Polski.

1863 - Zmarła Maryla Wereszczakówna, primo voto Puttkamer, szlachcianka litewska, ukochana i muza Adama Mickiewicza.

1866 - W Zawichoście urodził się Szymon Askenazy, historyk, dyplomata, profesor Uniwersytetu Lwowskiego.

1880 - W Przyszowej urodził się Tytus Czyżewski, krytyk sztuki, poeta, malarz.

1894 - W Krakowie zmarł Henryk Rodakowski, malarz, portrecista, przedstawiciel nurtu romantycznego.

1899 - W Genewie urodził się Eugeniusz Bodo, część źródeł jako miejsce jego urodzenia podaje Warszawę, jeszcze inne Łódź; jedna z największych gwiazd polskiego kina przedwojennego, aktor, piosenkarz, reżyser, scenarzysta i producent filmowy; znany z filmów „Czy Lucyna to dziewczyna?”, „Paweł i Gaweł”, „Piętro wyżej” oraz jako wykonawca piosenek „Ach, śpij kochanie”, „Umówiłem się z nią na dziewiątą”, „Już taki jestem zimny drań”.

1904 - We Lwowie odbyła się prapremiera widowiska „Betlejem polskie” Lucjana Rydla.

1907 - W Śniatyniu koło Stanisławowa urodził się Roman Palester, kompozytor.

1916 - W Nowej Hucie koło Kartuz urodził się Gerard Labuda, historyk, mediewista, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w latach 1962-65, prezes PAN i PAU.

1918 - Powstańcy wielkopolscy zdobyli poznańską Cytadelę, wyzwolili Gniezno, Szamotuły i Wrześnię.

1925 - Sejm przyjął Ustawę o wykonaniu reformy rolnej.

1927 - W Grabocinie w powiecie będzińskim urodził się Edward Babiuch, działacz komunistyczny, w latach 1970-1980 członek Biura Politycznego i sekretarz KC PZPR; premier PRL w 1980 r.

1928 - W Krynicy, w willi „Nałęczówka” założone zostało Krynickie Towarzystwo Hokejowe.

1930 - W Poznaniu urodził się Jerzy Krasuski, historyk, specjalista w dziedzinie historii stosunków polsko-niemieckich.

1939 - W niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen zmarł Stanisław Estreicher, historyk prawa, bibliograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1919-1921 jego rektor.

1942 - W Bukareszcie zmarł prof. Wacław Makowski, prawnik, minister sprawiedliwości w kilku rządach II RP, poseł na Sejm z listy BBWR (1928-1935), od 1931 r. wicemarszałek Sejmu; w latach 1935-1938 wicemarszałek Senatu; od 1938 r. pełnił funkcję marszałka Sejmu; 2 września 1939 r. przewodniczył ostatnim obradom Sejmu II RP.

1942 - W Sanoku urodził się Orest Lenczyk, trener piłkarski.

1944 - W nocy z 28 na 29 grudnia oddział UPA dokonał mordu na ok. 120 mieszkańcach wsi Łozowa koło Tarnopola. Atak przeprowadziła sotnia UPA „Burłaki” pod rozkazami Iwana Szemczyszyna „Czornyja”.

1946 - Polska została członkiem UNICEF (Funduszu Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom).

1954 - W Krakowie zmarł Wincenty Lustosławski, filozof, działacz polityczny społeczny, prekursor ruchów abstynenckich i propagator jogi.

1956 - Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyrok z 22 marca 1953r. w sprawie biskupa Czesława Kaczmarka, skazanego na 12 lat więzienia. Podczas sfingowanego procesu biskupowi Kaczmarkowi i czterem innym oskarżonym zarzucano działalność na niekorzyść Związku Sowieckiego, dywersję, szpiegostwo, kontakty z podziemiem, a także współpracę z Niemcami w czasie wojny. Tadeusz Mazowiecki we „Wrocławskim Tygodniku Katolickim” przekonywał: „proces ks. bp. Kaczmarka udowodnił również naocznie, i to nie po raz pierwszy, jak dalece imperializm amerykański, pragnący przy pomocy nowej wojny, a więc śmierci milionów ludzi, narzucić panowanie swojego ustroju wyzysku i krzywdy społecznej krajom, które obrały nową drogę dziejową, usiłuje różnymi drogami oddziaływać na duchowieństwo oraz ludzi wierzących i kierować ich na drogę walki z własną ojczyzną, stanowiącą wspólne dobro wszystkich obywateli”.

1958 - Założono Przedsiębiorstwo Międzynarodowych Przewozów Samochodowych PEKAES.

1959 - Na mocy decyzji ministra przemysłu ciężkiego powstały Zakłady Górnicze „Lubin”, dwa lata później przekształcone w Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi – KGHM.

1961 - Premiera filmu "Historia żółtej ciżemki" w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

1962 - W Warszawie zmarł Kazimierz Świtalski, żołnierz Legionów Polskich, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego,  minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1928-1929), premier (1929), marszałek Sejmu RP (1930-1935), następnie senator; w latach 1939-1945 w niemieckiej niewoli; po wojnie więziony przez władze komunistyczne (1948-1956).

1967 - W Holis (USA) zmarł Józef Obrębski, etnolog, socjolog, uczeń Bronisława Malinowskiego.

1968 - Na pół roku przed śmiercią, w swym mieszkaniu we francuskim Vence Witold Gombrowicz poślubił Ritę Labrosse.

1972 - W Warszawie zmarł Zdzisław Stroński, historyk, polityk, działacz Związku Naprawy Rzeczpospolitej i Obozu Zjednoczenia Narodowego, trzykrotny poseł na sejm II RP.

1972 - W Warszawie urodziła się Katarzyna Adamik, reżyser, plastyk.

1976 - W Katowicach urodziła się Anna Wirginia Kańtoch, pisarka nurtu fantasy, pięciokrotna laureatka Nagrody im. Janusza A. Zajdla.

1977 - Oddano do użytku Centralną Magistralę Kolejową, łączącą Zawiercie z Grodziskiem Mazowieckim.

1978 - Ukazało się pierwsze wydanie tygodnika „Słowo Podlasia”.

1978 - W Katowicach zmarł Władysław Nehrebecki, reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta, jeden z pionierów polskiej animacji, był projektodawcą i inicjatorem serialu animowanego Bolek i Lolek.

1981 - Zakończył się najdłuższy w powojennym górnictwie strajk, podjęty przez załogę kopalni węgla „Piast” w Bieruniu po wprowadzeniu stanu wojennego. Do końca protestu 650 metrów pod ziemią wytrwało ponad tysiąc górników, którzy spędzili na dole dwa tygodnie.

1989 - Sejm przyjął dziesięć ustaw dotyczących reform gospodarczo-ustrojowych z tzw. planu Balcerowicza; miały one umożliwić transformację gospodarki centralnie sterowanej w rynkową.

1993 - W Warszawie zmarł Ludwik Perski, reżyser filmów dokumentalnych.

2005 - Prezydent RP Lech Kaczyński powołał nową Radę Bezpieczeństwa Narodowego.

Źródło: PAP