Polska 26 listopada – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 26-11-2023, 09:00
Artykuł
facebook.com

Tego dnia u wybrzeży wschodniej Anglii zatonął MS Piłsudski, w Wolnym Mieście Gdańsku powołano Macierz Szkolną, premiera serialu „Chłopi”, rozpoczęły działalność Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne, II tura wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Urodzili się m.in. Stanisław Estreicher, Kazimierz Junosza-Stępowski, Witold Hulewicz, Łukasz Ciepliński, Leopold Kozłowski, Ryszard Kaczorowski, Andrzej Rzepliński, Krzysztof Kiersznowski, Antoni Pająk. Zmarli natomiast: Adam Mickiewicz, Antoni Pająk i Joanna Bogacka.

1335 - Zjazd w Wyszehradzie: Władca Czech Jan Luksemburski oraz król Węgier Karol Robert ogłosili wyrok w sporze polsko-krzyżackim: Polska miała odzyskać Kujawy i ziemię dobrzyńską, Pomorze Gdańskie miało pozostać we władzy Zakonu Krzyżackiego.

1715 - W Tarnogrodzie zawiązano konfederację skierowaną przeciwko królowi Augustowi II Mocnemu.

1855 - W Stambule zmarł Adam Mickiewicz, czołowy twórca romantyzmu polskiego; autor "Ody do młodości", "Ballad i romansów", poematów historycznych "Grażyna" i "Konrad Wallenrod", "Sonetów krymskich", "Dziadów", a także poematu "Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie", autor broszury publicystycznej "Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego", publicysta, działacz polityczny; jego ciało zostało przewiezione do Paryża i pochowane na cmentarzu w podparyskim Montmorency; w 1890 r. szczątki poety sprowadzono do Polski i złożono w krypcie na Wawelu.

1869 - W Krakowie urodził się Stanisław Estreicher, historyk prawa, bibliograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1919-1921 jego rektor; po wybuchu II wojny światowej aresztowany przez Niemców podczas "Sonderaktion Krakau"; zmarł 28 grudnia 1939 r. w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen.

1880 - W Wenecji urodził się Kazimierz Junosza-Stępowski, aktor, reżyser.

1880 - W Warszawie urodził się Władysław Konopczyński, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, założyciel i redaktor "Polskiego Słownika Biograficznego"; poseł na Sejm RP w latach 1922-1927, związany z Narodową Demokracją.

1895 - W Kościankach koło Wrześni urodził się Witold Hulewicz, poeta, prozaik, tłumacz; uczestnik Powstania Wielkopolskiego; w okresie międzywojennym pracownik i dyrektor Polskiego Radia w Wilnie, następnie kierownik działu literackiego w Polskim Radiu w Warszawie; w czasie niemieckiej okupacji redaktor podziemnego pisma "Polska żyje"; zamordowany przez Niemców w Palmirach w czerwcu 1941 r.

1905 - W Ustroniu urodził się Andrzej Wantuła, teolog, duchowny Kościoła ewangelicko-augsburskiego; więzień niemieckich obozów koncentracyjnych Dachau i Mauthausen-Gusen; profesor i rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej; biskup Kościoła ewangelicko-augsburskiego w Polsce (1959-1975); w latach 1963-1970 wiceprezydent Światowej Federacji Luterańskiej w Genewie.

1913 - W Kwilczu k. Międzychodu w Wielkopolsce urodził się Łukasz Ciepliński; komendant Obwodu ZWZ Rzeszów (1940-1941), a następnie komendant Inspektoratu Rejonowego ZWZ-AK Rzeszów (1941-1945); w 1945 r. pełnił istotne funkcje w Delegaturze Sił Zbrojnych; w styczniu 1947 r. stanął na czele IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość"; aresztowany przez UB w listopadzie 1947 r.; po okrutnym śledztwie skazany przez władze komunistyczne na karę śmierci; rozstrzelany 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

1914 – Wojska austro-węgierskie powstrzymały ofensywę Rosjan w bitwie pod Krakowem.

1917 - Rada Regencyjna za zgodą władz okupacyjnych nominowała Jana Kucharzewskiego na stanowisko Prezydenta Ministrów w Królestwie Polskim (premiera rządu).

1918 - W Przemyślanach pod Lwowem urodził się Leopold Kozłowski, pianista, kompozytor, dyrygent, nazywany ostatnim klezmerem Galicji.

1919 - W Białymstoku urodził się Ryszard Kaczorowski, harcerz, członek Szarych Szeregów; w 1940 r. skazany przez władze sowieckie na karę śmierci za działalność konspiracyjną, wyrok zamieniono na 10 lat łagru; wywieziony na Kołymę; odzyskał wolność po podpisaniu układu Sikorski-Majski; w 1942 r. wstąpił do armii gen. Władysława Andersa; przeszedł szlak bojowy 2. Korpusu Polskiego; w 1947 r. osiadł w Londynie; prezydent RP na uchodźstwie w latach 1989-1990; po wyborze Lecha Wałęsy na prezydenta przekazał na jego ręce insygnia władzy prezydenckiej II RP. Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu Tu-154 pod Smoleńskiem.

1921 - W Wolnym Mieście Gdańsku powołana została Macierz Szkolna.

1921 - W Krakowie urodził się Andrzej Nadolski, historyk wojskowości, archeolog.

1939 - U wybrzeży wschodniej Anglii zatonął MS Piłsudski, statek pasażerski, transatlantyk, przebudowany po wybuchu wojny na wojskowy transportowiec; spośród liczącej 260 osób załogi, zginęło kilku ludzi, wśród nich dowódca kpt. Mamert Stankiewicz; przyczyny zatonięcia statku nie zostały do dziś ustalone, ale najprawdopodobniej wszedł on na miny pozostawione przez niemieckie okręty.

1949 - W Ciechanowie urodził się Andrzej Rzepliński, prawnik, kierownik Katedry Kryminologii i Polityki Kryminalnej Uniwersytetu Warszawskiego; związany z Helsińską Fundacją Praw Człowieka; w latach 2010-2016 prezes Trybunału Konstytucyjnego.

1950 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kiersznowski, aktor, wystąpił w filmach "Vabank", "Vabank II, czyli riposta", "Kiler", "Cześć Tereska", "Boisko bezdomnych" i "Pod Mocnym Aniołem".

1955 - Premiera filmu "Irena do domu!" w reżyserii Jana Fethke.

1955 - W Krakowie odsłonięto zrekonstruowany pomnik Adama Mickiewicza, zniszczony przez Niemców w 1940 r.

1965 - W Londynie zmarł Antoni Pająk, działacz socjalistyczny, żołnierz Legionów Polskich i POW; w okresie międzywojennym członek Rady Naczelnej PPS, poseł na Sejm (1927-1930); w 1940 r. deportowany przez władze sowieckie na Syberię; po zwolnieniu m.in. delegat ambasady RP w Jakucji; od 1947 r. na emigracji w Londynie; w latach 1955-1965 premier rządu RP na uchodźstwie.

1969 - W Miliczu urodził się Marek Bukowski, aktor, wystąpił w filmach "Nad rzeką, której nie ma", "Pożegnanie z Marią", a także w serialu "Dom".

1972 - Premiera serialu telewizyjnego "Chłopi" w reżyserii Jana Rybkowskiego.

1974 - W Warszawie zmarł Hilary Minc, działacz komunistyczny, ekonomista; członek Biura Politycznego KC PZPR (1948-1954); w latach 1949-1956 wicepremier; współodpowiedzialny za wprowadzanie w Polsce sowieckiego modelu gospodarki.

1981 - W całej Polsce rozpoczęły działalność Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne.

1989 - W Warszawie rozpoczął obrady XI Nadzwyczajny Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, który podjął decyzję o zakończeniu działalności ZSL i powołaniu Polskiego Stronnictwa Ludowego "Odrodzenie".

1991 - Polska została członkiem Rady Europy.

2006 - W Polsce odbyła się II tura wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.

2008 – W katedrze wawelskiej odbył się ponowny (po ekshumacji) pogrzeb gen. Władysława Sikorskiego.

2010 - Duma Państwowa, izba niższa rosyjskiego parlamentu, przyjęła uchwałę w sprawie zbrodni katyńskiej; mord na polskich oficerach wiosną 1940 r. uznano w niej za zbrodnię reżimu stalinowskiego.

2010 - W Jerozolimie zmarł Pinchas Menachem Joskowicz, naczelny rabin Polski w latach 1988-1999; urodził się w 1924 r. w Zduńskiej Woli w rodzinie chasydzkiej; w czasie II wojny światowej przebywał w getcie łódzkim, skąd został wywieziony do niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau; po zakończeniu wojny wyemigrował do Izraela.

2012 – W Sopocie zmarła Joanna Bogacka, aktorka teatralna i filmowa, znana z ról w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, ról w filmach "Linia" (1974) w reż. Kazimierza Kutza, "Sto koni do stu brzegów" (1978) oraz serialach "Szaleństwo Majki Skowron", "07 zgłoś się", "W piątą stronę świata", "Tygrysy Europy", "Boża podszewka II", "Na kocią łapę", "Siostry".

 

 

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy