Polska 25 grudnia – co wydarzyło się tego dnia

Portal TV Republika 25-12-2023, 08:30
Artykuł
facebook.com

Tego dnia car Mikołaj II w rozkazie do armii i floty zapowiedział utworzenie wolnej Polski; Polskie Radio Szczecin rozpoczęło emisję programu; premiera serialu „Kapitan Sowa na tropie"; TVP 2 wyemitowała ostatni odcinek telenoweli „Złotopolscy"; weszła w życie „Ustawa o prawach konsumenta”. Urodzili się m. in. Mieczysław Smorawiński, Stefan Rowecki, Antoni Zygmund, Karol Schayer, Jerzy Antczak, Andrzej Hulanicki, Laco Adamik, Jerzy Sztwiertnia. Zmarli natomiast: Szczepan Józef Gółkowski, Narcyza Żmichowska, Alojzy Retzenhein, Adam Chmielowski, Ester Rachel Kamińska, Stanisława Umińska, Janusz Odrowąż, Bronisław Dąbrowski, Maciej Kuroń, Tytus Karpowicz oraz Jerzy Bereś.

1025 - W Gnieźnie odbyła się koronacja królewska Mieszka II.

1076 - W Gnieźnie odbyła się koronacja królewska Bolesława II Śmiałego.

1658 - Po trzydniowym oblężeniu przez dywizję Stefana Czarnieckiego skapitulowała załoga duńskiej twierdzy Koldynga.

1683 - W Belgradzie z rozkazu sułtana Mehmeda IV uduszony został Kara Mustafa, wielki wezyr, wódz armii tureckiej pokonanej 12 września 1683 r. pod Wiedniem przez koalicję wojsk chrześcijańskich pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego.

1787 - W Klęczkowie koło Chełmna urodził się Szczepan Józef Gółkowski, drukarz i wydawca, założyciel pierwszej polskiej drukarni na Pomorzu, wydawca „Szkółki narodowej" i „Nadwiślanina", represjonowany przez władze pruskie.

1815 - Namiestnikiem Królestwa Polskiego mianowany został Józef Zajączek.

1876 - W Warszawie zmarła Narcyza Żmichowska, poetka, powieściopisarka, autorka prac pedagogicznych oraz podręczników, aktywnie działająca w ruchu emancypacyjnym.

1881 - Podczas trwającej w kościele św. Krzyża mszy świątecznej wybuchła panika spowodowana fałszywym alarmem pożarowym, w wyniku której zostało zadeptanych 20 osób. Plotka o wywołaniu alarmu przez przyłapanego na kradzieży kieszonkowej Żyda doprowadziła do pogromu, w którym zginęły 2 osoby, 24 zostały ranne, a około 10 tys. Żydów poniosło znaczne straty finansowe.

1883 - We Lwowie zmarł Józef Alojzy Retzenhein, żołnierz, publicysta i pamiętnikarz, uczestnik powstania listopadowego, Wiosny Ludów i powstania styczniowego, przyjaciel i biograf Juliusza Słowackiego, współzałożyciel Biblioteki Polskiej w Paryżu.

1893 - W Kaliszu urodził się Mieczysław Smorawiński, żołnierz Legionów Polskich, generał WP; we wrześniu 1939 r. dostał się do sowieckiej niewoli; przetrzymywany w obozie w Kozielsku; w kwietniu 1940 r. zamordowany przez NKWD w Katyniu.

1895 - W Piotrkowie Trybunalskim urodził się gen. Stefan Rowecki „Grot", żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w kampanii 1939 r. d-ca Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej; komendant Główny ZWZ-AK; aresztowany 30.06.1943 r. przez Niemców i umieszczony w KL Sachsenhausen; zamordowany po wybuchu Powstania Warszawskiego na rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera.

1900 - W Warszawie urodził się Antoni Zygmund, matematyk, Uniwersytetu Stefana Batorego we Lwowie, od 1940 roku na emigracji w USA, pracownik Massachusetts Institute of Technology, członek PAN i Amerykańskiej Akademii Nauk.

1900- We Lwowie urodził się Karol Schayer, architekt, autor projektu gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach, od 1946 roku mieszkał i pracował w Libanie.

1903 - W Tarnowie urodził się Stefan Bartik, drukarz, aktor teatralny i filmowy.

1913 - W Łodzi urodził się Mieczysław Moczar, wł. Mikołaj Demko, działacz komunistyczny, generał LWP, członek KPP, PPR i PZPR; w latach 1964-1968 minister spraw wewnętrznych.

1916 -  Car Mikołaj II w specjalnym rozkazie do armii i floty zapowiedział utworzenie „wolnej Polski z wszystkich trzech jej rozdzielonych terytoriów".

1916 - W Krakowie zmarł Adam Chmielowski (Brat Albert), zakonnik, malarz, założyciel zgromadzeń zakonnych albertynów i albertynek oraz przytulisk dla bezdomnych; kanonizowany w 1989 r.

1917 - W Grodnie urodził się Wadim Berestowski, reżyser filmowy.

1925 -  W Warszawie zmarła Ester Rachel Kamińska, aktorka, założycielka Teatru Żydowskiego w Warszawie.

1926 - W Łowiczu urodził się Mirosław Szonert, aktor teatralny i filmowy.

1929 - We Włodzimierzu Wołyńskim urodził się Jerzy Antczak, reżyser, jeden z twórców Teatru Telewizji, autor nominowanej do Oscara ekranizacji „Nocy i dni”, a także filmów „Hrabina Cosel” oraz „Chopin. Pragnienie miłości”.

1930 - Premiera filmu Kazimierza Czyńskiego „Wiatr od morza".

1933 - W Poznaniu urodził się Andrzej Hulanicki, matematyk, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca wrocławskiej szkoły analizy harmonicznej.

1942 - W miejscowości Mala Hradna na Słowacji urodził się Laco Adamik, reżyser.

1943 - Ponad 40 Polaków zostało zamordowanych przez oddział UPA w Janówce.

1945 - Polskie Radio Szczecin rozpoczęło emisję programu.

1946 - W Chorzowie urodził się Jerzy Sztwiertnia, reżyser.

1947 - Premiera filmu „Jasne łany" w reżyserii Eugeniusza Cękalskiego, uznawanego za pierwszy polski film socrealistyczny.

1956 - W Krakowie ponownie zaczął ukazywać się „Tygodnik Powszechny" pod redakcją Jerzego Turowicza. W 1953 r. pismo zamknięto z powodu odmowy opublikowania w numerze z 8 marca nekrologu Stalina.

1963 - W Warszawie zmarła Marcjanna Fornalska ps. Babcia, działaczka ruchu robotniczego, matka Małgorzaty Fornalskiej.

1965 - Premiera pierwszego telewizyjnego serialu kryminalnego „Kapitan Sowa na tropie" z Wiesławem Gołasem w roli głównej.

1966 - Premiera filmu Wojciecha Jerzego Hasa „Szyfry".

1970 - Na antenie Programu Trzeciego Polskiego Radia wyemitowano pierwszy odcinek „Ilustrowanego Tygodnika Rozrywkowego", audycji satyrycznej, wg pomysłu Jacka Janczarskiego i Adama Kreczmara, w reżyserii Jerzego Markuszewskiego. ITR ukazywał się do roku 1974 gdy został zastąpiony programem „IMA" - Ilustrowanym Magazynem Autorów.

1973 - W Białymstoku urodził się Adam Woronowicz, aktor teatralny i filmowy.

1974 - Premiera filmu „Nie ma róży bez ognia" w reżyserii Stanisława Barei.

1976 - W Zrębinie pod Połańcem doszło do jednej z najsłynniejszych zbrodni w okresie PRL. Czterech mieszkańców wsi na oczach kilkudziesięciu sąsiadów zamordowało młode małżeństwo i towarzyszącego im 12-letniego chłopca. Po dokonaniu zbrodni, sprawcy odebrali od świadków przysięgę milczenia.

1977 - W Fiszorze koło Niegowa zmarła Stanisława Umińska, siostra Benigna, samarytanka, aktorka, bohaterka jednego z najgłośniejszych skandali dwudziestolecia międzywojennego (w 1924 roku zastrzeliła swego narzeczonego dogorywającego na raka wątroby w jednym z paryskich szpitali).

1984 - W Warszawie zmarł Janusz Odrowąż, literat i satyryk, autor tekstów popularnych przebojów, m.in. „Serduszko puka w rytmie cha-cha", „Pikulina", „Staropolskim obyczajem".

1988 - W Warszawie zmarł Jan Białostocki, historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, autor prac „Sztuka cenniejsza niż złoto”, „Pięć wieków myśli o sztuce”.

1992 - W Warszawie zmarł Krzysztof Świętochowski, aktor teatralny i filmowy, lektor Polskiego Radia i Polskiej Kroniki Filmowej.

1997 - W Warszawie zmarł abp Bronisław Dąbrowski, sekretarz Konferencji Episkopatu Polski (1969-1993), jeden z najbliższych współpracowników kard. Stefana Wyszyńskiego, a następnie kard. Józefa Glempa; przez wiele lat przewodniczył delegacji Konferencji Episkopatu ds. Stosunków z Rządem PRL; uczestnik rozmów przygotowujących Okrągły Stół.

2003 - W Warszawie zmarł Ryszard Wojna dziennikarz i polityk, żołnierz francuskiego ruchu oporu, poseł na Sejm PRL.

2008 - W Izabelinie pod Warszawą zmarł Maciej Kuroń, kucharz, dziennikarz, prezenter popularnych programów o tematyce kulinarnej, syn Jacka Kuronia.

2009 - W Gawrych Rudzie zmarł Tytus Karpowicz, pisarz, autor książek dla dzieci i młodzieży.

2010 - TVP 2 wyemitowała 1121, ostatni odcinek popularnej telenoweli „Złotopolscy".

2012 - W Krakowie zmarł Jerzy Bereś, rzeźbiarz i performer, uczeń Xawerego Dunikowskiego, autor wielu manifestacji artystycznych.

2014 - Weszła w życie Ustawa o prawach konsumenta.

 

 

Źródło: PAP

Komentarze
Zobacz także
Nasze programy