Polska 23 maja – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Halina Konopacka ustanowiła pierwszy polski lekkoatletyczny rekord świata; ORP „Orzeł” wypłynął na swój ostatni patrol; w tajnym procesie sąd zaocznie skazał na karę śmierci płk. Ryszarda Kuklińskiego; sąd odmówił rejestracji NZS; Marek Kamiński i Wojciech Moskal, po 72 dniach pieszej wędrówki, jako pierwsi Polacy dotarli do Bieguna Północnego. Urodzili się m. in. Dezydery Adam Chłapowski, Maria Konopnicka, Antoni Fertner, Jan Wojciech Kiwerski, Jerzy Bralczyk, Agnieszka Chylińska. Zmarli natomiast: Maurycy Beniowski, Stanisław Brzóska, Jarosław Dąbrowski, Cyprian Kamil Norwid, Jerzy Bossak, Tony Halik, Kazimierz Górski oraz Maja Lidia Kossakowska.

1266 – Koszalin został lokowany na prawie lubeckim.

1588 - W krypcie katedry na Wawelu odbył się pogrzeb króla Stefana Batorego.

1680 - Od uderzenia pioruna spłonęła wieża ratuszowa w Krakowie.

1702 - Wojska szwedzkie zajęły Warszawę.

1786 - Na Madagaskarze w walce z wojskami francuskimi zginął Maurycy Beniowski, podróżnik, autor pamiętników, uczestnik konfederacji barskiej, zesłany przez władze carskiej na Kamczatkę, skąd zbiegł do Francji; w imieniu władz francuskich dokonał podboju Madagaskaru, którego ludność ogłosiła go władcą wyspy.

1788 - W Turwii w Wielkopolsce urodził się Dezydery Adam Chłapowski, generał, działacz społeczno-gospodarczy, uczestnik wojen napoleońskich i Powstania Listopadowego.

1842 - W Suwałkach urodziła się Maria Konopnicka, poetka, autorka nowel, publicystka i krytyk literacki; angażowała się w konspiracyjne i jawne akcje społeczne, współorganizowała międzynarodowy protest przeciwko pruskim represjom i prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni; propagowała walkę o prawa kobiet, organizowała pomoc dla więźniów politycznych.

1847 – We Wrocławiu zapalono po raz pierwszy uliczne latarnie gazowe.

1865 - W Sokołowie Podlaskim w obecności około 10 tys. mieszkańców miasta i okolicznych wsi władze rosyjskie powiesiły księdza Stanisława Brzóskę, jednego z dowódców Powstania Styczniowego i kapelana powstańców; niektóre źródła podają datę 21 maja.

1871 - W Paryżu na barykadzie zginął Jarosław Dąbrowski, naczelny wódz wojsk Komuny Paryskiej, działacz niepodległościowy i rewolucyjny.

1874 - W Częstochowie urodził się Antoni Fertner, w okresie międzywojennym jeden z najpopularniejszych polskich aktorów komediowych; wystąpił m.in. w filmach „Jaśnie pan szofer”, „Romeo i Julcia”, „Antek policmajster”, „Ada! To nie wypada!”, „Dwa dni w raju”, „Książątko” i „Zapomniana melodia”.

1883 - W Paryżu zmarł Cyprian Kamil Norwid, poeta, prozaik, dramatopisarz, malarz, rysownik, rzeźbiarz; niedoceniany za życia, po latach wyniesiony do panteonu polskich wieszczów; autor m.in. utworów „Promethidion”, „Bema pamięci żałobny rapsod”, „Fortepian Szopena”, „Vade-mecum”.

1892 – Krakowski kościół Ducha Świętego został wysadzony w powietrze w celu pozyskania gruntu pod budowę gmachu Teatru im. Juliusza Słowackiego. Na wieść o tym wydarzeniu Jan Matejko zwrócił dyplom honorowego obywatela miasta Krakowa, oświadczając przy tym, że już nigdy nie będzie wystawiał w nim swoich obrazów.

1900 - W Karlsruhe urodził się Hans Frank, prawnik, działacz nazistowski; w latach 1939-45 generalny gubernator okupowanych przez Niemców ziem polskich; zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za eksterminacje ludności polskiej i żydowskiej; skazany przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze na karę śmierci i powieszony.

1910 - W Krakowie urodził się Jan Wojciech Kiwerski „Oliwa”, ppłk WP, dowódca 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK.

1910 – W Grodnie odbył się pogrzeb Elizy Orzeszkowej.

1921 - W pobliżu Wodzisławia Śląskiego doszło do bitwy pod Olzą w czasie III Powstania Śląskiego.

1926 – Halina Konopacka ustanowiła w Warszawie pierwszy polski lekkoatletyczny rekord świata, uzyskując w rzucie dyskiem 34,15 m.

1940 - ORP „Orzeł” wypłynął z Rosyth na ostatni patrol, jednostka zaginęła bez wieści; losy okrętu i miejsce jego zatonięcia do dziś pozostają nieznane.

1943 - Na cmentarzu w Kielcach Niemcy dokonali masakry 45 żydowskich dzieci.

1945 - Brytyjczycy aresztowali we Flensburgu ostatni rząd III Rzeszy i jej prezydenta Karla Dönitza, kończąc w ten sposób istnienie tego państwa.

1947 - W Ciechanowie urodził się Jerzy Bralczyk, językoznawca, specjalista w zakresie języka polityki, mediów i reklamy.

1965 – Na Stadionie Śląskim w Chorzowie Polska zremisowała ze Szkocją 1:1 w meczu eliminacyjnym do Mistrzostw Świata.

1976 - W Gdańsku urodziła się Agnieszka Chylińska, wokalistka rockowa, autorka tekstów, znana m.in. z występów w zespole O.N.A.

1984 - W tajnym procesie Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zaocznie skazał na karę śmierci i konfiskatę majątku płk. Ryszarda Kuklińskiego, uznając go winnym „zdrady państwa i dezercji”; Kukliński od początku lat 70. współpracował z CIA, której przekazywał informacje o przygotowaniach do wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, także plany tej operacji oraz inne tajemnice Układu Warszawskiego.

1985 - Przed Sądem Wojewódzkim w Gdańsku rozpoczął się proces Władysława Frasyniuka, Bogdana Lisa i Adama Michnika, oskarżonych o kierowanie TKK NSZZ „Solidarność” oraz o „działania w celu wywołania niepokoju publicznego”.

1989 - Sąd Wojewódzki w Warszawie odmówił rejestracji NZS.

1989 - W Warszawie zmarł Jerzy Bossak, reżyser filmów dokumentalnych, dziennikarz, pedagog.

1991 - Sejm RP przyjął ustawę o związkach zawodowych.

1995 - Marek Kamiński i Wojciech Moskal, po 72 dniach pieszej wędrówki i przebyciu około 750 km, jako pierwsi Polacy dotarli do Bieguna Północnego.

1997 - Premiera filmu sensacyjnego Sara w reżyserii Macieja Ślesickiego.

1998 - W Warszawie zmarł Tony Halik, podróżnik, dziennikarz, pisarz, fotograf, operator filmowy.

2006 - W Warszawie zmarł Kazimierz Górski, piłkarz, w latach 1970-76 trener piłkarskiej reprezentacji Polski; jego podopieczni zdobyli złoty medal na igrzyskach w Monachium (1972) oraz srebrny cztery lata później w Montrealu; w mistrzostwach świata w Niemczech w 1974 r. zajęli trzecie miejsce; w latach 1991-1995 prezes PZPN.

2019 – Rozpoczęły się 22. Mistrzostwa Świata męskich reprezentacji U-20 w piłce nożnej, po raz pierwszy rozgrywane na polskich boiskach.

2021 – Zarejestrowany w Polsce samolot linii Ryanair, lecący z Aten do Wilna, nad Białorusią został skierowany przymusowo przez białoruski samolot myśliwski do Mińska, gdzie po wylądowaniu aresztowano opozycyjnego dziennikarza Ramana Pratasiewicza oraz jego partnerkę.

2022 – W pożarze domu w Nowych Załubicach k. Warszawy zginęła pisarka nurtu fantasy i laureatka wielu nagród literackich Maja Lidia Kossakowska. Publikowała serie powieści oraz opowiadania. Największą popularnością i uznaniem krytyków cieszy się seria „Zastępy Anielskie”. W skład serii wchodzi siedem tytułów.

Źródło: PAP