Polska 15 grudnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia odbyła się elekcja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki na króla i królową Polski; ochrzczony został Józef Piłsudski; zaprezentowano samochód ciężarowy Star 20; publiczny pokaz działania telewizji; PKN Orlen kupił rafinerię ropy naftowej Mažeikiu Nafta; modernizacja kolei linowej na Kasprowy Wierch. Urodzili się m.in. Jerzy Ossoliński, Jan Krukowiecki, Wacław Seweryn Rzewuski, Ludwik Zamenhof, Wiesław Chrzanowski, Tymoteusz Karpowicz, Leon Niemczyk, Ida Haendel, Tomasz Zaliwski, Krzysztof Sadowski, Mirosław Baka, Agnieszka Odorowicz. Zmarli natomiast: Adam Stanisław Grabowski, Andrzej Zahorski, Bohdan Smoleń, Kazimierz Piechowski oraz Andrzej Matul.

1433 - W Łęczycy zawarto polsko-krzyżacki rozejm, który kończył czteroletnią wojnę Polski i Litwy z Zakonem.

1575 - Elekcja Stefana Batorego i Anny Jagiellonki na króla i królową Polski.

1595 - W Sandomierzu urodził się Jerzy Ossoliński, wojewoda sandomierski, kanclerz wielki koronny, najbliższy współpracownik króla Władysława IV Wazy; autor „Pamiętnika 1595-1621”.

1766 – W Lidzbarku zmarł biskup warmiński (1741–66) Adam Stanisław Grabowski. Jego ciało spoczęło w katedrze fromborskiej.

1772 - We Lwowie urodził się Jan Krukowiecki, generał, uczestnik wojen napoleońskich i Powstania Listopadowego.

1784 – Urodził się Wacław Seweryn Rzewuski, podróżnik, orientalista i pamiętnikarz.

1801 – Urodził się Karol August Freyer, polski kompozytor, organista i pedagog pochodzenia niemieckiego.

1828 - W Warszawie w Szkole Podchorążych Artylerii powstało konspiracyjne Sprzysiężenie Podchorążych, którego celem była walka o niepodległość Polski; na czele sprzysiężenia stanął ppor. Piotr Wysocki.

1859 - W Białymstoku urodził się Ludwik Zamenhof, lekarz, twórca języka esperanto.

1867 - W drewnianym kościele św. Kazimierza w Sorokpolu(obecnie Powiewiórka na Litwie) został ochrzczony Józef Piłsudski. 

1880 - Urodził się Wiesław Chrzanowski, inżynier, konstruktor, profesor politechnik we Lwowie i Warszawie.

1900 - W Warszawie otwarto gmach Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

1907 – W Olsztyniewyjechał na trasę pierwszy tramwaj. 

1918 – Z powodu rosnącej temperatury sporu polsko-niemieckiego w Wielkopolsce rząd RP zerwał stosunki dyplomatyczne z Niemcami.Jednocześnie podjęto decyzję o konieczności wyboru przedstawicieli polskich z terenu zaboru pruskiego do Sejmu Ustawodawczego.

1921 - Urodził się Tymoteusz Karpowicz, poeta, prozaik, dramaturg, tłumacz; czołowy twórca poezji lingwistycznej, uznawany za ostatniego wielkiego modernistę, którego twórczość zamyka doświadczenie polskiej awangardy poetyckiej XX wieku.

1923 - W Warszawie urodził się Leon Niemczyk, aktor; do historii kina przeszły jego kreacje w „Nożu w wodzie” Romana Polańskiego oraz „Pociągu” Jerzego Kawalerowicza.

1928 - W Chełmie urodziła się Ida Haendel, skrzypaczka, zaliczana do najwybitniejszych współczesnych wirtuozów; laureatka I Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Warszawie (1935); w 1936 r. wyjechała z Polski; zamieszkała w Wielkiej Brytanii, wiele lat spędziła w Kanadzie, a następnie przeniosła się na Florydę.

1929 - W Rudzieńcu koło Gliwic urodził się Tomasz Zaliwski, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Pełnia” Andrzeja Kondratiuka, „Wśród nocnej ciszy” Tadeusza Chmielewskiego, „Śmierć prezydenta” Jerzego Kawalerowicza, a także w serialu „Czterej pancerni i pies”.

1936 - Polskie Koleje Państwowe uruchomiły elektryczną linię na trasie Otwock-Pruszków. Na trasę wyjechał pierwszy elektryczny pociąg, zmontowany w Polsce, częściowo z angielskich części.

1936 - W Warszawie urodził się Krzysztof Sadowski, pianista, organista, kompozytor jazzowy.

1937 - Założono klub sportowy Calisia Kalisz. 
1937 - Uruchomiono elektryczną linię kolejową Warszawa-Mińsk Mazowiecki. 

1939 - Niemcy utworzyli Bank Emisyjny w Polsce, instytucję emitującą od 1940 r. pieniądze na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

1939 – Władze litewskie formalnie zlikwidowały Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie.

1940 – Marszałek PolskiEdward Śmigły-Rydzzbiegł z miejsca internowania w rumuńskim Dragoslavele i udał się na Węgry. 
1945 – Komandor Adam Mohuczy został p.o. dowódcy Marynarki Wojennej. W PRL  represjonowany, skazany w 1950 roku na 13 lat pozbawienia wolności. Zmarł 7 maja 1953 roku w więzieniu w Sztumie. 

1948 - W Warszawie rozpoczął się Kongres Zjednoczeniowy PPR i PPS, podczas którego utworzono Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR); wybrany na Kongresie Komitet Centralny powołał Biuro Polityczne, z przewodniczącym Bolesławem Bierutem na czele.

1948 - W Warszawie zaprezentowano samochód ciężarowy Star 20. Produkowany w Starachowicach w latach 1948-1957. 

1951 - W Warszawie w gmachu Związku Nauczycielstwa Polskiego odbył się pierwszy w powojennej Polsce publiczny pokaz działania telewizji.

1956 - Polskie Radio nadało pierwszy odcinek słuchowiska „Matysiakowie”.

1957 – Podniesiono banderęna niszczycielu ORP Grom. 

1961 - Sąd w Jerozolimie skazał na karę śmierci Adolfa Eichmanna, szefa wydziału żydowskiego w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy, „mordercy zza biurka", odpowiedzialnego za śmierć milionów Żydów.

1963 - W Ostrowcu Świętokrzyskim urodził się Mirosław Baka, aktor Teatru Wybrzeże w Gdańsku; wystąpił m.in. w „Krótkim filmie o zabijaniu” Krzysztofa Kieślowskiego i „Wyroku na Franciszka Kłosa” Andrzeja Wajdy.

1970 - Grudzień '70: Kolejny dzień robotniczych protestów na Wybrzeżu: początek strajków w Gdyni, Elblągu, Słupsku i Szczecinie; na ulicach Gdańska trwały starcia demonstrantów z milicją i wojskiem, padli zabici i ranni.

1971 - W Lublinie urodziła się Edyta Olszówka, aktorka, wystąpiła w filmach „Strefa ciszy”, „Tam i z powrotem”, „Lejdis”, „Nigdy nie mów nigdy”, „Śluby panieńskie” i „Prosta historia o miłości”.

1974 - W Katowicach urodziła się Agnieszka Odorowicz, dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej (PISF) w latach 2005 – 2015. 

1981 - Stan wojenny: Oddziały ZOMO dokonały pacyfikacji strajków w kopalni „Manifest Lipcowy” w Jastrzębiu oraz w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku.

1991 - W Katowicach prezydent Lech Wałęsa odsłonił krzyż-pomnik poświęcony pamięci górników kopalni „Wujek”, którzy polegli w pierwszych dniach stanu wojennego w czasie pacyfikacji strajku dokonanej przez oddziały ZOMO.

1992 - W Warszawie zmarł Andrzej Zahorski, historyk, dyrektor Wojskowego Instytutu Historycznego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego (1982-1988); należał do najwybitniejszych badaczy epoki stanisławowskiej oraz napoleońskiej.

1993 - Premiera filmu „Samowolka” w reżyserii Feliksa Falka.

2006 – PKN Orlen kupił od rosyjskiego Jukosu litewską rafinerię ropy naftowej Mažeikiu Nafta.

2007 - Zakończono modernizację kolei linowej na Kasprowy Wierch,

2016 - W Poznaniu zmarł Bohdan Smoleń, aktor, piosenkarz, satyryk, artysta kabaretowy, znany z występów w kabarecie „Tey”, założyciel Fundacji Stworzenia Pana Smolenia.

2017 - W Gdańsku zmarł Kazimierz Piechowski, żołnierz AK, uczestnik jednej z najsłynniejszych ucieczek z niemieckiego obozu KL Auschwitz-Birkenau, żołnierz Armii Krajowej, więzień okresu stalinowskiego. W listopadzie 1939r. aresztowany, gdy próbował przedostać się na Słowację i dalej do polskiej armii we Francji. W drugim transporcie polskich więźniów politycznych, trafił do Auschwitz. Otrzymał numer 918. 20 czerwca 1942 r., razem z trzema kolegami: Eugeniuszem Benderą, Stanisławem Jasterem i Józefem Lempartem, włamali się do obozowego magazynu, zabrali mundury, broń i samochód, a następnie uciekli. Ucieczka odbyła się za wiedzą jednego z przywódców obozowego ruchu oporu Witolda Pileckiego, który poprzez Jastera przekazał raport dowództwu AK. Piechowski po ucieczce walczył w szeregach AK. Był dwukrotnie ranny. Po wojnie został aresztowany przez komunistyczne władze i skazany na 10 lat więzienia. Zwolnienia doczekał po siedmiu latach.

2022 – Zmarł Andrzej Matul, jeden z najbardziej znanych polskich lektorów, dziennikarz Polskiego Radia prowadzący takie audycje radiowe jak m.in.: „Lato z radiem”, „Sygnały dnia”, „Cztery pory roku”.

Źródło: PAP