Polska 14 grudnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia Stefan Czarniecki na czele polskiej jazdy przeprawił się na duńską wyspę Als; prezydent Gabriel Narutowicz przejął władzę z rąk Józefa Piłsudskiego; decyzja o połączeniu PPR i PPS; rząd podjął uchwałę o wybudowaniu do 1956 r. linii metra w Warszawie; strajk robotników gdańskiej stoczni; oddano do eksploatacji Hutę „Katowice”; Polska i Rosja zawarły umowę o małym ruchu granicznym. Urodzili się m.in. Jerzy Andrzej Helwing, Piotr Szembek, Maria Szymanowska, Ludwik Nabielak, Stanisław Ostoja-Chrostowski, Adam Bień, Kazimierz Michałowski, Feliks Stamm, Eugeniusz Lokajski, Jerzy Iwanow-Szajnowicz, Janusz Kijowski, Jolanta Fraszyńska, Anna Maria Jopek, Jakub Błaszczykowski. Zmarli natomiast: Ludwik Nabielak, Antoni Wincenty Rutkowski, Hanna Stankówna, Piotr Machalica oraz Tadeusz Ross.

1658 - Hetman Stefan Czarniecki na czele polskiej jazdy przeprawił się na duńską wyspę Als, odbijając ją z rąk Szwedów; wydarzenie to, opisane przez Jana Chryzostoma Paska, upamiętnia tekst „Mazurka Dąbrowskiego”.

1663 – Na krakowskim rynkuodbyła się publiczna egzekucja żydowskiego lekarza i aptekarza Matatiasza Calahory, skazanego na karę śmierci za obrazę Matki Boskiej. 

1666 - Urodził się Jerzy Andrzej Helwing, botanik i lekarz, pastor, założyciel doświadczalnego ogrodu aklimatyzacyjnego w Stulichach koło Węgorzewa.

1788 - W Warszawie urodził się Piotr Szembek, uczestnik wojen napoleońskich, generał; podczas Powstania Listopadowego w grudniu 1830 r. gubernator wojskowy Warszawy, następnie dowódca 4. Dywizji Piechoty, walczył m.in. w bitwach pod Wawrem i Olszynką Grochowską.

1789 - W Warszawie urodziła się Maria Szymanowska, pianistka, kompozytorka.

1883 - W Paryżu na emigracji zmarł Ludwik Nabielak, działacz polityczny, poeta, historyk literatury. W Powstaniu Listopadowym dowodził atakiem na Belweder, walczył pod Grochowem, Iganiami i Ostrołęką.

1886 –Zmarł Antoni Wincenty Rutkowski, kompozytor, pianista i skrzypek. Tworzył m.in. pieśni chóralne i solowe, utwory kameralne.

1897 - Urodził się Stanisław Ostoja-Chrostowski, malarz i grafik specjalizujący się w drzeworycie, specjalista od grafiki użytkowej.

1899 - We wsi Ossala w powiecie staszowskim urodził się Adam Bień, prawnik, działacz ludowy; w czasie II wojny światowej członek władz Polskiego Państwa Podziemnego; w 1945 r. aresztowany przez NKWD i sądzony w tzw. procesie szesnastu w Moskwie.

1901 - W Tarnopolu urodził się Kazimierz Michałowski, archeolog, egiptolog, historyk sztuki; w 1937 roku został kierownikiem pierwszej polskiej ekspedycji badawczej w Egipcie; dzięki wykopaliskom jego zespołu powstała galeria sztuki egipskiej w Muzeum Narodowym w Warszawie; twórca szkoły archeologii śródziemnomorskiej na UW.

1901 - W Kościanie urodził się Feliks Stamm, trener bokserski, wychowawca kilku pokoleń polskich pięściarzy, m.in. takich mistrzów ringu jak Jerzy Kulej, Józef Grudzień czy Zbigniew Pietrzykowski.

1908 - W Warszawie urodził się Eugeniusz Lokajski, lekkoatleta, w latach 30. należał do światowej czołówki oszczepników, olimpijczyk z Berlina (1936); ppor. Armii Krajowej ps. Brok; autor ponad 850 fotografii dokumentujących walkę i życie codzienne warszawskich powstańców; zginął 25 września 1944 r.

1911 - W Warszawie urodził się Jerzy Iwanow-Szajnowicz, pływak, reprezentant Polski w piłce wodnej; od 1926 r. w Salonikach; w czasie II wojny agent brytyjskich służb, bohater greckiego ruchu oporu.

1913 - W Samborze urodził się Artur Sandauer, prozaik, krytyk literacki, tłumacz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.

1922 - Prezydent Gabriel Narutowicz przejął władzę z rąk Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. „Ja oficer czynnej służby, który nigdy przed nikim nie stawał na baczność, staję na baczność przed Polską, którą Ty reprezentujesz” - powiedział Piłsudski do Narutowicza podczas uroczystości w Belwederze.

1922 - Prezydent Gabriel Narutowicz przyjął dymisję rządu Juliana Nowaka.

1923 - Dymisja drugiego rządu Wincentego Witosa.

1930 – W Łodziodsłonięto pomnik Tadeusza Kościuszki. 

1939 - W związku z agresją na Finlandię Związek Sowiecki został wykluczony z Ligi Narodów.

1939 - 46 osób zostało rozstrzelanych przez Niemców w Palmirach. 
1939 – W Lesie Winiarskim Niemcy zamordowali 27 mieszkańców Kaliszai Ostrowa Wielkopolskiego. 
1939 – W Bydgoszczy założono pierwszy niemiecki teatr w okupowanej Polsce. 
1942 - W czasie pacyfikacji wsi Komarów-Osada(powiat zamojski) przez oddziały niemieckie i ukraińskie zostało zamordowanych kilkudziesięciu mieszkańców.

1945 - W Sopocie urodził się Andrzej Dudziński, malarz, grafik i ilustrator.

1948 - W Warszawie podczas II Zjazdu PPR i XVIII Kongresu PPS zapadła decyzja o zjednoczeniu obu partii.

1948 - W Szczecinie urodził się Janusz Kijowski, reżyser, scenarzysta, producent filmowy, pedagog; autor filmów „Kung-fu”, „Głosy”, „Maskarada”, „Stan strachu” i „Tragarz puchu”.

1948 - Powstał klub piłkarski Górnik Zabrze.

1950 - Prezydium rządu podjęło uchwałę o wybudowaniu w Warszawie do 1956 r. linii metra.

1960 - Powstała Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).

1962 – Wystartowała Telewizja Wrocław 

1968 - W Mysłowicach urodziła się Jolanta Fraszyńska, aktorka.

1970 - Grudzień '70: Strajk robotników gdańskiej Stoczni im. Lenina żądających odwołania podwyżek i zmian personalnych w kierownictwie partii; manifestacje uliczne w Gdańsku - walki z milicją i wojskiem.

1970 - W Warszawie urodziła się Anna Maria Jopek, wokalistka, kompozytorka, pianistka, autorka tekstów.

1976 - W obecności najwyższych władz państwowych PRL oraz premiera ZSRS Aleksieja Kosygina odbyła się uroczystość oddania do eksploatacji Huty „Katowice”.

1981 - W USA oficer wywiadu PRL Marian Zacharski został skazany na dożywocie za wykradzenie dokumentacji dotyczącej amerykańskiej obronności, m.in. systemów radarowych myśliwców F-16, bombowca strategicznego Rockwell B-1, systemu sonarowego dla okrętów podwodnych, ulepszonej rakiety ziemia-powietrze Hawk oraz pocisków rakietowych Phoenix i Patriot.

1985 - W Truskolasach koło Częstochowy urodził się Jakub Błaszczykowski, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski i kapitan drużyny narodowej, zawodnik m.in. Wisły Kraków, Borussii Dortmund, Fiorentiny, a od 2016 r. w VfL Wolfsburg.

1990 - Sejm przyjął dymisję rządu Tadeusza Mazowieckiego.

1995 - Premiera filmu „Tato” w reżyserii Macieja Ślesickiego.

2011 - Polska i Rosja zawarły umowę o małym ruchu granicznym między Obwodem Kaliningradzkim a częścią Pomorza, Warmii i Mazur. 

2016 – Sejm uchwalił Ustawę o prawie oświatowym, zakładającą między innymi stopniową likwidację gimnazjów.

2020 – W zmarła aktorka Hanna Stankówna, znana m.in. z „Seksmisji”, „07 zgłoś się” i „Na Wspólnej”, a także wielu ról na scenie stołecznego Teatru Polskiego i Teatru Telewizji.

2020 – W Warszawie zmarł aktor Piotr Machalica, znany m.in. z ról w filmach: „Dekalog IX” Krzysztofa Kieślowskiego, „Dzień świra” Marka Koterskiego i „Sztuka kochania” Jacka Bromskiego. Był związany m.in. z Teatrem Powszechnym w Warszawie, Teatrem Polonia i Och-Teatrem.

2021 – W Warszawie zmarł Tadeusz Ross – aktor, scenarzysta, satyryk, znany przede wszystkim jako twórca programów satyrycznych, m.in. „Zulu-Gula” oraz „Rossmówki”, które współtworzył wraz z Piotrem Fronczewskim.

Źródło: PAP